İspanya'da zeytin çok çiçek açtı, Türk zeytinyağcıları korku sardı

Sinan Doğan

02.06.2007 / REFERANS

İspanya'dan Türk zeytinyağı üreticilerine kötü haber. İki senedir don ve kuraklık yüzünden zeytinyağı üretiminde ciddi sorun yaşayan İspanya'da bu sene ağaçlar çiçek açtı. Dünya zeytinyağı üretimine yön veren İspanya'nın zorlandığı yıllarda yüzü gülen Türk zeytinyağı üreticileri yeni sezonda beklenen yüksek rekoltenin fiyatları baskı altına alacağı endişesini taşıyor.

Avrupa Birliği'nin kilogramda 3.5 euroya kadar yükselen desteklerinden dolayı İspanyollar düşük fiyattan ürün ihraç edebiliyorlar. Geçen sezon kilogramı ortalama 4.27 dolara ihraç edilen Türk zeytinyağının ihraç fiyatı ise yaklaşık 1 dolar düşerek 3.33 dolara geriledi.

İhracatçı temkinli olmalı

Eski Tariş Denetim Kurulu Üyesi ve zeytinyağı üreticisi Hasan Köşklü, mayıs ve ağustos aylarının zeytinyağında beklenti ve öngörülerin şekillendiği dönemler olduğunu belirterek "Hem üretim hem de ticaret için bu aylar önemli. Açan çiçek ve meyve tutumundan dolayı gelecek sezon zeytinin rekolte miktarı, artan tüketimden dolayı ise fiyatların artıp artmayacağı bu dönem belirginleşiyor. Dünyanın en büyük üretim merkezi olan İspanya'da yaptığımız incelemede hava durumunun üretim için olumlu olduğunu gördük. Güneydeki Endülüs yöresinde etkili yağışlar kuraklık ihtimalini azaltıyor. Artan tüketimden dolayı piyasa satış ağırlıklı bir döneme geçmiş durumda. Zeytin ticaretini yönlendiren kooperatifler, satıcı konumunda bulunuyor. Bu, toptan fiyatlara etki yapıyor. İspanyol marketlerindeki tüketici fiyatları da düşük seviyede" diyor. Bütün gelişmelere rağmen Türkiye'deki üretici ve ihracatçının temkinli olması gerektiğini dile getiren Köşklü, Türkiye'de oturmamış ve hassas bir piyasa olduğu görüşünde. Zeytinyağı piyasasının kimi zaman spekülasyonlara açık hale geldiğini söyleyen Köşklü "Geçen yıl İspanya'da üretim 1 milyon 95 bin ton civarında gerçekleşti. Artan zeytin ağaçları sayesinde var yılı-yok yılı sorununu çözdüler. Kuraklığın getirdiği olumsuz etkiden kısa sürede kurtulup ayağa kalktılar. Ülkemizdeki zeytinyağı sektörünün yönünü belirlemek için İspanya'yı izlemeye devam edeceğiz" şeklinde konuşuyor.

5 YTL'ye zeytinyağı

Alyattes Organik Tarım Çiftliği kurucusu Reşat Akkan, 400 milyona yakın ağaç varlığı ile İspanya'nın dünya zeytinyağı sektörünün kaderini belirlediğini söylüyor. Türkiye'nin, üretim teknikleri, üretim alanı büyüklüğü, toplamadaki mekanizasyon ve güçlü kooperatiflerle İspanya'yı örnek alması gerektiğini ifade eden Akkan,"İspanya'da ağaçlar inanılmaz çiçek açmış. Bazı yörelerde meyve tutumu da başlamış. Bu sezon üretim miktarları beklenenin üzerinde çıktı. Marketlerde satılan ambalajlı zeytinyağının kilogramı bizim paramızla 5 YTL'ye geliyor. Dünya zeytinyağı fiyatlarını İspanyollar belirliyor"diyor.

TABLO-2

Türkiye'nin zeytinyağındaki yükselişi durdu

Sezon Miktar(ton) Tutar(bin dolar) Ortalama Fiyat(dolar/kg)

2000-2001 91.410 129.165 1,41

2001-2002 25.166 45.774 1,82

2002-2003 74.255 157.327 2,12

2003-2004 46.034 125.647 2,73

2004-2005 92.108 293.892 3,19

2005-2006 47.569 202.942 4,27

2006-2007* 28.378 94.568 3,33

*1 Ekim-20 Mayıs arası dönemKaynak: Ege İhracatçı Birlikleri

TABLO-1

Dünya üretiminin üçte biri İspanya'nın (2006-2007 Sezonu)

Ülkeler Üretim İhracat (Tahmini) (bin ton)

İspanya 1.095 115

İtalya 630 220

Yunanistan 370 15

Türkiye 166 75

Suriye 54 40

Tunus 130 120

Fas 80 15

Cezayir 40 --

Portekiz 35 19

DÜNYA 2,820 681

Fiyatlar yükselebilir

Akkan fiyatlarda şimdilik bir yükselme beklenmediğini söylüyor. Ancak zeytinyağı tüketimindeki artışın devam etmesi halinde fiyatların heryıl yüzde 3-5 oranında yükseleceğini de eklemeden geçmiyor.

İspanya'da kişi başına düşen zeytinyağı miktarının 15 kilogram olduğunu, düşük üretim maliyetleri ve Avrupa Birliği'nin kilogramda verdiği 1-3.5 euro arasındaki teşvikler nedeniyle İspanyolların zeytinyağını ucuza yediğini ve ihraç ettiğini kaydeden Akkan şöyle konuşuyor: "İspanyolların en büyük sorunu yabancı dil. Jean'da 16-21Mayıs tarihleri arasında düzenlenen Expoliva 2007 Fuarı'nda, arazi gezilerinde kimsenin İngilizce bilmediğini fark ettik. Bu durum uluslararası pazarlarda bizim avantajımız olabilir. Ancak şu an onlarla aynı ligde oynamıyoruz. Rekabet için Türkiye, Uluslararası Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi'ne yeniden üye olmalı. Zeytincilik stratejik bir sektör olarak belirlenip, devlet politikası geliştirilmeli."

Rekolte tahmini için vakit erken

Tariş Zeytin ve Zeytinyağı Birliği Başkanı Cahit Çetin, zeytin rekoltesi için açıklama yapmanın çok erken olduğunu savunuyor. Zeytin hasadına 7 ay gibi bir süre olduğunu söyleyen Çetin, "Bizim de rekolte konusunda bazı çalışmalarımız oldu. Fakat biz erken olduğunu düşündüğümüz için bunu paylaşmadık. Bu tür erken açıklamalar hem üreticiyi tedirgin eder hem de pazarda Türkiye'nin imajını bozar" diye konuşuyor. Zeytin rekoltesine yönelik geçtiğimiz yıl da benzer spekülasyonların yapıldığını hatırlatan Çetin, "geçen yıl deİspanya'da çok büyük rekolte bekleniyor denmişti. Öyle olmadı. Ayrıca Türkiye için 250 bin zeytinyağı üretilecek dendi. Oysa üretim 160 bin tonda kaldı" dedi. Çetin, araştırmaları sonucunda İspanya'da bu yıl çok ciddi bir artış beklenmediğini kaydetti.