Zeytin hastalığına 'delice' önlemi

DEVRİM İNCE
Yeni Asır
18 Ağustos 2008,Pazartesi

ZİRVEDEN DÖRT YIL SONRA SONUÇ ALINDI

Menemen Zeytincilik Araştırma Enstitüsü uzmanı Dr. Latife Erten bazı yabani türlerin Verticillium Mantarı'na karşı dayanıklı olduğunu belirledi

Ege'de 400 bin aileyi perişan eden ve 50 milyon dolarlık zarara yol açan
Verticillium Mantarı'nın yayılması, fidan seçiminde hastalığa dayanıklı olduğu belirlenen delice türlerinin kullanılmasıyla önlenecek. Hastalığa yakalanmayan deliceler aşılanarak, sağlıklı sofralık ve yağlık zeytin üretimi yapılması sağlanacak. Üreticiler, özel kod verilen dayanıklı fidanları, gerekli satış izinlerinin alınmasından sonra Enstitü bünyesindeki Damızlık Bahçesi'nden temin edebilecek.

İLACI YOK
Halk arasında zeytin mantarı, zeytinkıran gibi isimlerle bilinen verticillium dahliae, Türkiye'de ilk kez 1972 yılında pamuk tarlalarında görüldü. Toprakta bulunan ve 10 yıl boyunca hiçbir bitkiye bulaşmasa da yaşamını sürdürebilen bir virüsün neden olduğu hastalık, pamuk tarlalarına zeytin dikilmesi ve salma sulama yöntemi uygulanması nedeniyle yayıldı. Çeşitli kurumlar tarafından yapılan araştırmalara göre hastalık, 500 bin zeytin ağacının kurumasına neden oldu. Birçoğu meyve veren ağaçlardan oluşan bu kaybın mali faturası ise 36 yılda yaklaşık 50 milyon dolara ulaştı.

YENİ ASIR DUYURDU
Yeni Asır'ın ilk olarak 1 Ekim 2004'te "Sami Bey, bu katili ne zaman durduracaksınız?" manşetiyle gündeme getirdiği zeytin kanseri verticillium, Ege'de binlerce ağacın yok olmasına yol açarken, Tarım Bakanlığı ısrarlı yayınlar sonrası zeytin kanseriyle mücadelede aktif rol üstlendi. 8 Aralık 2004'te İzmir'de dönemin Tarım Bakanı Sami Güçlü'nün de katıldığı Zeytincilik Zirvesi toplandı. Tariş, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Zeytincilik Enstitüsü ve Ziraat Odaları'ndan temsilcilerin yanı sıra Tarım Bakanlığı bürokratları ve İzmir, Manisa, Aydın, Muğla ve Balıkesir'den gelen Tarım İl Müdürlüğü temsilcilerininin katıldığı zirvede dönemin Tarım Bakanı Sami Güçlü, verticillium virüsüne dayanıklı bir zeytin türü geliştirilmesi için Zeytincilik Araştırma Enstitüsü'nün de araştırma yapması talimatı verdi.

ÇALIŞMA BAŞLADI
Bunun üzerine Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Mehmet Yıldız'ın danışmanlığında çalışan Zeytincilik Araştırma Enstitüsü uzmanı Dr. Latife Erten, 3 bin 600 ağaçta 60 zeytin türünü inceledi. İki bilim adamı bazı zeytin türlerinde hastalığın gelişimini aşılama yöntemiyle durdurdu. Ancak, hastalığın gelişmesinin durduğu bu zeytinler delice (anaç) zeytin olmadıkları için tohum elde edilemedi. Zeytincilik Araştırma Enstitüsü bünyesinde görev yapan Dr. Latife Erten, bunun üzerine çalışmalarını hastalığa dayanıklı türler üzerinde yoğunlaştırdı. Enstitünün Gen Koleksiyon Bahçesi'nde bulunan ve dünyada ekonomik değer taşıyan 88 çeşit zeytin ağacının tamamı arasından 55'ini araştırma yapmak üzere seçen Dr. Erten, araştırma yaptığı 55 ağaçtan 6'sının "verticillium dahliae" hastalığına karşı dayanıklı olduğunu tespit etti. Buradan elde ettiği sonuçlarla, mevcut ağaçların genetik olarak akrabası olan delice olarak tabir edilen "anaç" zeytinlere ulaşan Dr. Eker, 4 delice zeytin ağacınının verticillium dahliae hastalığına direncini araştırdı. 2005 yılında bu araştırma sonunda da 4 ağaçtan 2'sinin hastalığa karşı yüzde 90 dirençli olduğu anlaşıldı.

SATIŞA SUNULACAK
Dr. Eker'in verticilluma dayanıklı olarak tespit ettiği iki anaç zeytin ağacı, D-9 ve 36 şeklinde kodlandı. Zeytincilik Araştırma Enstitüsü, bu iki türün ticari olarak değerlendirilmesi için Tarım Bakanlığı bünyesindeki Tohum Tescil Sertifikasyon Müdürlüğü'ne başvurdu. Bu müdürlüğün onayından sonra zeytin kanserine karşı dayanıklı olan ve şu anda sadece enstitü bünyesindeki Damızlık Bahçesi'nde bulunan D-9 ve 36 kodlu anaç zeytin ağaçlarına öncelikle bir isim verilecek. Bunun ardından zeytin fidanları için satış izni de verilmiş olacak. Ekonomik olarak verimli hale getirilerek ıslah edilecek olan fidanlar, bu uzun çalışmanın ardından üreticiye sunulacak.

Ticari anlamda kullanmak için izin almak gerekiyor
Dr. Latife Erten, verticillium hastalığına karşı geliştirilmiş bir ilaç olmadığını bu nedenle genetik ve biyolojik mücadeleye yöneldiklerini söyledi. Dr. Erten, "Hastalığa dayanıklı bir tür aradım. Bu türü bulduk. Ama ticari anlamda kullanmak için bir takım izinler almaya ihtiyacımız var. Daha sonra verticilliuma dayanıklı zeytinleri enstitü satmaya başlayacak. Umarız, tarımda yaşanan bu önemli sorun tamamen ortadan kalkar ve üreticilerimiz rahat bir nefes alır. Bu gelişmeden mutluyuz" dedi.

Yeni Asır'a 9 kez manşet haber oldu
* Yeni Asır, 50 milyon dolar zarara neden olan zeytin kanserini ilk olarak 1 Ekim 2004'te "Sami Bey bu katili ne zaman durduracaksınız?" başlığıyla gündeme getirdi.
* Dönemin Tarım Bakanı Sami Güçlü'nün "Zeytin kanserine karşı ilacımız yok ama önlemlerimiz var" şeklindeki sözlerini 2 Ekim 2004'te "Bakan Konuştu" şeklinde manşete taşıdı.
* 3 Ekim 2004'te "Bakan tatmin etmedi" manşeti Yeni Asır'da yer aldı.
* AK Parti Manisa milletvekillerinin konuyu Meclis'te taşıyacağı yönündeki beyanatları da 4 Ekim 2004'te "İlk adım Meclis'te" başlığıyla Yeni Asır'da haber oldu.
* Bu gelişmelerin ardından Tarım Bakanı Sami Güçlü, "İzmir'de zeytincilik zirvesi toplanacağını söyledi. Güçlü'nün bu sözlerini 19 Ekim 2004 tarihli sayısında birinci sayfadan anonslayan Yeni Asır, konuyla ilgili haberi de 20 ve 21 Ekim 2004'te birinci sayfasından verdi.
* 13 Kasım 2004'te de Ayvalık'ta 15 bin zeytin ağacının öldüğünü belirten "Sami Bey Ayvalık da ölüyor daha ne bekliyorsunuz?" şeklindeki haber Yeni Asır'a manşet oldu.
* 15 Kasım'da ise dönemin Tarım Bakanı Sami Güçlü'nün konuyla ilgili değerlendirmeleri "8 Aralık'ta geliyorum" başlığıyla manşet oldu.
* 9 Aralık 2004 tarihli Yeni Asır'ın manşetinde ise "Hoşgeldiniz Sami Bey" başlığıyla zeytin üreticilerinin Tarım Bakanı Sami Güçlü'den taleplerini yansıtan haber yeraldı.
* Yeni Asır'ın 10 Aralık 2004 tarihli manşetini ise "Güçlü düğmeye bastı" başlığıyla bir gün önce yapılan zeytincilik zirvesinde görüşülen konular bulunuyordu.