ZEYTİN GEN BANKASI

Dr. Nejat ÖZİLBEYZir.Yük. Müh.

Zeytinin anavatanı olan ülkemiz zeytin çeşitleri açısından oldukça zengindir. Var olan zeytin varlığımızı ortaya koymak amacıyla zeytinciliğin yapıldığı bölgelerde zeytinciliğe büyük hizmetlerde bulunan Süleyman AKSU, Kemal ÇEÇEN ve FAO uzmanları detaylı bir envanter çalışması yapılarak,ülkemizdeki zeytin çeşitlerinin belirlenmesi için 1967 yılında zeytinci bölgeler gezilerek tespit edilen çeşitlerden alınan aşı kalemleri1968 yılında çöğürlere aşılanarak fidanlar elde edilmiştir.1969 yılı sonbahar döneminde 88 yerli çeşitten oluşan zeytin fidanları 9 x 9 metre aralık-mesafe ile dikilerek Yerli Zeytin Çeşitleri Koleksiyonu oluşturulmuştur.Diğer yandan 1970-1972 yılları arasında İspanya,İtalya,Fransa,Tunus ve Suriye’nin önemli zeytin çeşitlerinden aşı kalemleri ithal ederek çöğürlere aşılandı. 1972-1973 yıllarında bu aşılanan Zirai Mücadele ve Karantina müdürlüğünce sağlık kontrolleri yapılarak 1974 yılı ilkbaharında yerli koleksiyonda olduğu gibi ayni şekilde 28 yabancı zeytin çeşit inden oluşan Yabancı Zeytin Çeşitleri Koleksiyonu oluşturuldu.

Yerli ve yabancı zeytin çeşitlerinden oluşan “ Zeytin Gen Bankası” Zeytincilik Araştırma Enstitüsünün Kemalpaşa Üretim ve Araştırma Sahasında bulunmaktadır.
Türkiye’de Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Bitki Gen Kaynakları konusunda yapılan çalışmalarda zeytincilik konusunda sorumluluk Zeytincilik Araştırma Enstitüsünde olup bu konuda çalışmalarını sürdürmektedir.Ayrıca Tarım ve Köyişleri Bakanlığı kendi bölgelerindeki zeytin çeşitlerinin korunması içinde Yalova Atatürk Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü,Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü,Gaziantep Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü,Batı Akdeniz araştırma Enstüsüne de görev vermiştir.

Zeytin Gen Bankasında bulunan zeytin çeşitlerinin önemini ortaya koymak üzere yapılan çalışmalar sonunda,çeşitlerin morfolojik ve pomolojik özellikleri incelenmiştir. Ayrıca bu çeşitlerin soğuk,kuraklık,hastalık ve zararlılar gibi değişik olaylara karşı tepkilerde saptanmıştır. Yapılan çalışmalar sonucunda elde edilen verilerden ülkemizde bulunan tüm çeşitlerin çeşit özellik belgeleri UPOV kriterlerine uygun olarak hazırlanarak Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Şube müdürlüğüne 2004 yılı sonunda sunularak bu çeşitlerin tescil işlemleri yeniden yapılmıştır. Zeytincilik Araştırma Enstitüsü ve diğer araştırma enstitülerinde yapılan melezleme çalışmaları sonucu bulunacak yeni çeşitlerin, Kemalpaşadakı gen bankasına konularak ,bu çeşitlerle ilgili özellikler tespit edildikten sonra çeşit özellik belgeleri Zeytincilik Araştırma Enstitüsü tarafından hazırlanarak tescilleri yapılacaktır.
Zeytin çeşitlerinin morfolojik ve pomolojik özelliklerinin belirlenmesinde UZK (Uluslararası Zeytinyağı Konseyi ) ve AB (Avrupa Birliği ) ülkelerinin kullandığı tanımlama metodu kullanılmıştır. Bu metot da zeytin çeşitlerinin ağaç,yaprak,çiçek somağı,meyve ve çekirdek özellikleri ayrı ayrı saptanmıştır.
2004 yılında tescil yapılan çeşitlerin özeliklerini belirten ve yaprak,meyve.çekirdek resimlerini içeren katalog hazırlıkları tamamlanmak üzere olup en kısa zamanda zeytincilik camiasına sunulacaktır.