Market rafındaki etikette ayçiçek yağı uçurumu var

Erkan ÇELEBİ
Hürriyet
6 Temmuz 2008,Pazar

HAM yağ fiyatının 2 yılda 3 kat artması, market raflarında ayçiçek yağı fiyatlarında uçuruma yol açtı. 3 milyar dolarlık sıvı yağ pazarından yüzde 77 pay alan ayçiçek yağları arasındaki fiyat farkı yüzde 78’i buldu. Bunda zincir marketlerin fabrika fiyatlarında yaşanan değişime ayak uyduramaması rol oynadı. Aynı marka yağın fiyatında bile yüzde 38’e varan fiyat farkı ortaya çıktı.

YILIK hacmi 3 milyar dolara ulaşan sıvı yağ pazarından yüzde 77 pay alan ayçicek yağlarındaki fiyat farklılığı, ham yağ fiyatlarında yaşanan artışlar yüzünden hızla açılıyor. Buna bir de zincir marketler arasındaki rekabet de eklenince fark yüzde 78’lere kadar ulaşıyor. Zincir marketlerin fabrika çıkış fiyatlarında yaşanan hızlı değişime ayak uyduramaması, aynı marka yağlarda bile fiyat farkının yüzde 38’e varmasına neden oluyor.

Aynı markada bile fark
Orkide marka ayçiçek yağının 4.25 YTL’lik, Aymar’ın 4.35 YTL’lik, Olin’in de 4.75 YTL’lik litre fiyatıyla yer aldığı market raflarında, Biryağ’ın fiyatı 5.50 YTL’ye, Ona’nın 6.50 YTL’ye, Kırlangıç’ın 6.60 YTL’ye, Bizim’in 7.19 YTL’ye ve Yudum’un da 7.55 YTL’ye kadar çıkıyor. Marketler arasında fiyat farklılığı yüzde 38’le en fazla olan markayı ise Yudum oluşturuyor. ŞOK’ta 5.45 YTL’den satılan bir litre Yudum Ayçiçek Yağı, CarrefourSa’da 7.55 YTL’ye kadar ulaşıyor. Kiler’de litresi 4.35 YTL’den satılan Aymar’ın fiyatı da, Tansaş’ta 5.90 YTL’yi buluyor. Kiler’de 5.99 YTL’den satılan Bizim marka ayçiçek yağlarının litre fiyatı ise CarrefourSa’da 7.19 YTL oluyor.

Fiyatlar açılıyor
Arkadaşımız Meltem Kara’nın parakende satış gerçekleştiren zincir marketlerde yaptığı araştırmaya göre, bu zincirlerde satılan Aymar, Bizim, Biryağ, Kırlangıç, Yudum ve Ona marka ayçiçek yağları arasındaki fiyat farklılığı, marketlerin kendi markalarıyla pazarladığı ürünler arasında da gözleniyor. Aynı markanın aynı ürünü, farklı marketlerde farklı fiyatlarla satılıyor. Bu fiyat farklılığı bazı ürünlerde yüzde 38’e kadar çıkıyor. Markalar arasındaki fiyat farklılığı ise yüzde 78’i buluyor. Bu fark, 5 litrelik ayçiçek yağlarında daha da açılıyor. Aynı markaya ait 5 litrelik yağ, 8 YTL’ye varan fiyat farkıyla satılabiliyor. Buna göre; 5 litrelik Yudum ayçiçek yağı bir markette 21,44 YTL’lik raf fiyatıyla satılırken, bir başka markette 30,08 YTL olabiliyor. Yağ üreticileri, aynı markaya ait ürünlerin farketler arasında farklı fiyatla satılmasının nedeni olarak, marketleri gösteriyor. Farkın marketlerin fiyat politikalarından kaynaklandığını savunuyor.

2 yılda 3 kat arttı
Rafine ayçiçek yağı fiyatlarının son 2 yılda 3 kat birden arttığına dikkat çeken Aymar Yönetim Kurulu Başkanı Beşir Özyurt, "2006 yılında 1 kilogram ham ayçiçek yağının fiyatı 0.97 YTL olurken, bu 2007’de yüzde 48 oranında artarak 1.43 YTL’ye çıktı. 2008 yılının başında ise fiyat, 2.15 YTL oldu. Geçtiğimiz ay da 3.12 YTL’ye ulaştı. Bunun sonucunda 2 yıl öncesine kadar 1 liraya alınan ham yağın fiyatı, bugün 3 lirayı aştı. Türkiye, ham yağ ithalatı için yılda 1 milyon 363 bin dolar öderken, bu daha yılın ilk dört ayında 881 milyon 424 bin dolara ulaştı" dedi.

Bitkiselde tüketim rekoru ayçiçek yağında
2007 verilerine göre, tüketilen yağın yüzde 77’sini ayçiçek yağı oluşturuyor.

Geri kalan yüzde 14 mısır, yüzde 9’u da pamuk, soya ve kanola gibi yağlar oluyor.
Toplam tüketimin 661 bin tonunu ayçiçek yağları, 120 bin tonunu mısır, 70 bin tonunu da soya, pamuk ve konala gibi yağlar kapsıyor.

Türkiye’nin 900 bin ton likit, 550 bin ton da katı yağ tüketim bulunuyor.
Yağ sektörünün büyüklüğü ise 3 milyar dolara ulaşıyor.

Artış ham yağdan kaynaklanıyor
MUTFAK Ürünleri ve margarin Sanayicileri Derneği (MÜMSAD) Başkanı Metin Yurdagül, ayçiçek yağı fiyatlarındaki artışı, ham yağ fiyatlarına bağlayarak, "Uluslararası piyasalarda yaşanan artışlar yüzünden ham yağ fiyatları 2 bin 500 dolara ulaştı. Şimdi 15 Temmuz tarihinden itiberin Gümrük Vergisi’nde de değişiklik yapılacak. Bu 9 puanlık değişiklik ham yağ fiyatlarını yine etkileyecek" dedi.

Marketler şimdi stok eritiyor
TÜRKİYE’nin yağ ithalatçısı bir ülke olduğunu dikkat çeken Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği Başkanı Edip Uğur, "Ham yağ ihtiyacımızın yüzde 65’ini yurt dışından karşılıyoruz. İthalatta yaşanan fiyat artışları, anında üretime yansıyor. Bu da, son iki yıl içinde yağ fiyatlarında hızlı değişim yaşanmasına neden oldu. Fiyatlardaki bu hızlı değişim yüzünden yağda stok yapıldı. Şu anda, yapılan bu stoklar harcanıyor. Ancak, ayçiçekte de sezon başlıyor. Dolayısıyla şimdi fiyatlar sabitlendi, şu anda yeni bir yükselme beklenmiyor" dedi. Perakende zincirlerinde aynı ürünlerin farklı fiyatlara sahip olmasını piyasadaki rekabete bağlayan Uğur, "Zincirler elindeki stokları eritmek istediği için farklı fiyatlar uygulama yoluna gidiyor. Yağ temel gıda olduğu için fazla tüketiliyor. Bu fiyat farkı firmalardan değil de marketlerden kaynaklanıyor. Marketler arası büyük bir rekabet var" diye konuştu.

Kızartmada tekrar kullanım artıyor
EZİCİ Yağ Sanayi’nin Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Ezici, ayçiçek yağlarında yaşanan hızlı fiyat artışının anında etkisini mutfaklarda göstermesine yol açtığına dikkat çekerek, "Artan fiyat, mutfaklarda aynı yağla yapılan kızartma sayısının artmasına yol açıyor. Bu nedenle yemek üretimi yapan firmalar, yağları daha uzun süre kullanıyor. Bu da, yapılan analizlerde açıkça görülüyor. Analizi yapılan atık yağlarda zamlardan önce daha az miktarda kanserojen karakter bulunmasına rağmen, şimdi daha fazla polar madde içerdiği gözleniyor" diye konuştu.