Bitkisel yağda ithalat karmaşası

Selma Bektaş
Referans
09 Eylül 2009,Çarş.

Ayçiçeği tohumu ithalatında vergi oranını düşüren tebliğe, iç piyasadan alınan tüm ürünü işleme şartı konulması rahatsızlık yarattı. İşleme şartı, yağ hammaddesi ithalini zora soktu.

Bitkisel yağ sanayicileri, ithalat karmaşası yaşıyor. İthalata ilişkin düzenlemeyi içeren ve 15 Ağustos tarihinde Resmi Gazete'de yayımlanan "Tarife Kontenjanı Tebliği" sanayicilerin kafasını karıştırdı. Tebliğe göre sanayici, 8 Ağustos ile 15 Aralık 2009 tarihleri arasında işlediği ürün miktarına karşılık, 1 Ocak 2009 tarihinden 30 Haziran'a kadar, ayçiçeği tohumu ve ayçiçeği unu ithalatında yüzde 5, ham ayçiçeği ithalatında ise yüzde 17 Gümrük Vergisi ile ithalat yapma hakkı kazanacak. Normal koşullarda ayçiçeği tohumu ve ununda Gümrük Vergisi yüzde 27, ham ayçiçeği yağında ise yüzde 36 olarak uygulanıyor.
Bu uygulama ile yılbaşından itibaren önemli bir fırsat elde etmesi beklenen sanayici ise durumdan memnun değil. Çünkü hem üretici hem sanayici tebliğde iki önemli eksiklik olduğunu düşünüyor. Bu eksiklerden ilki, ithalat hakkının sadece yerli ürün işleyen sanayiciye verileceği yönünde açık bir ibare bulunmaması. İkincisi ise geçmiş yıllarda tarife kontenjanı için "işleme" şartı aranmazken son tebliğde bu şartın getirilmesi.

Büyük üretici sıkıntı yaşayacak
İşleme şartının özellikle büyük sanayiciyi rahatsız etmesi bekleniyor. Çünkü bu sanayiciler belirtilen tarihlerde aldıkları tüm ürünü 15 Aralık'a kadar işlemekle yükümlü tutulacak. Örneğin, bu yıl üreticiye 70 kuruş fiyat açıklayan Trakyabirlik, aralık ayına kadar satın alması beklenen 400 bin ton civarındaki ürünü işlemek zorunda. Ancak birliğin kapasitesi buna yeterli değil. Bu durumda birlik, 2 tehlikeyle karşı karşıya kalacak. Yılbaşından itibaren fiyatlar düşeceği için Trakyabirlik üreticiden aldığı pahalı ürünle baş başa kalacak ve ucuz ithal ürün fırsatından yeterince faydalanamayacak.
Sanayici bir an önce bu belirsizliğin ortadan kalkmasını beklerken, 60 bin üyesi bulunan Trakyabirlik de tebliğin amacına uygun şekilde yeniden düzenlenmesini talep ediyor. Sektörden gelen eleştiriler nedeniyle harekete geçen Dış Ticaret Müsteşarlığı'nın (DTM), sektöre "Sorunu çözeceğiz, bekleyin" mesajı verdiği belirtiliyor.
Özellikle "işleme" sorununun çözüme kavuşturulacağı umudunu taşıyan büyük üreticiler, bugünlerde iç piyasadan alım yapmak yerine kısa bir süre sonra hasada başlayacak olan Bulgaristan ile bağlantılar kurmaya başladı. Şu anda iç piyasada 42 randıman ayçiçeği tohumu 700 TL'den işlem görürken, büyük sanayicinin 250-300 dolar arasında ürün bağlantısı yaptığı konuşuluyor.

Tebliği kimse benimsemedi
Tarife kontenjanının yerli üreticiyi korumak amacıyla uygulanan bir sistem olduğunu vurgulayan Edirne Yağ Sanayi Yönetim Kurulu Başkanı Edip Ağaoğulları, "Birçok sanayici 'Acaba bu tarihler arasında işlediğim ithal ürün için de bu hak verilecek mi?' diye düşünüyor. Bu karmaşanın ortadan kalkması hem tebliği amacına ulaştırır hem de sanayicinin belirsizliği ortadan kalkar" dedi.
Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği Başkanı Edip Uğur ise tebliği bu haliyle ne üreticinin ne de sanayicinin benimsediğini belirterek, "Tebliğ beklendiği gibi iç pazarda özellikle ayçiçeği tohumu fiyatlarının gerilemesine engel olamayacak" diye konuştu. Uğur, DTM'nin Tarife Kontenjanı Uygulamaları'nı da iç piyasada alım yapılan tarihlerle eşzamanlı olarak yapması gerektiğine dikkat çekti. Sektörde son bir yıl içinde 7 tebliğ yayımlandığına işaret eden Uğur, "Sektör 2008 yılını zaten kan kaybederek geçirdi. 2009'da da yeni sorunlar eklendi. Son tebliğ sektörü karıştırdı. Bu tür sorunların ortadan kalkması için Türkiye'nin yapması gereken asıl şey üretimin artırılmasıdır" dedi.

BİTKİSEL YAĞ ÜRETİMİ YETERSİZ
Bitkisel yağ sektöründe ithalat önemli bir sorun. Çünkü 1 milyon 700 bin tonluk yıllık ihtiyaca rağmen Türkiye'nin üretim açığı büyük. Türkiye her yıl 1 milyon 200 bin ton civarında ithalat yapmak zorunda kalıyor. İthalat için ödenen döviz 3 milyar dolara ulaşmış durumda. Bir yandan üretimi artırmaya çaba gösteren Türkiye, diğer taraftan da mevcut üreticiyi korumak ve üretimi cazip hale getirmek için ithalatın önüne birtakım engeller koyarak bu sorunu aşmaya çalışıyor. Bitkisel yağ ihtiyacının yüzde 75 oranında ayçiçeğinden karşılandığı Türkiye'de, bu yılki rekoltenin 850 bin ton olması bekleniyor. Sektör bu konuda umudunu Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'nın açıkladığı Havza Bazlı Üretim modeline bağlasa da kimi uzmanlar hâlâ belirsizliğini koruyan bu modelin de üretim artışı için çare olmayacağını savunuyor.

RAKAMLARLA BİTKİSEL YAĞ SEKTÖRÜ-
Türkiye'de yılda toplam 1.7 milyon ton bitkisel yağ tüketiliyor.
- Bunun 950 bin tonu likit, 550 bin tonu margarin, 200 bin tonu yem, boya ve sabundan oluşuyor.
- Sektörün 5 milyon ton yağlı tohum işleme kapasitesi bulunuyor.
- Ayrıca 1.5 milyon ton rafine ve 1 milyon ton margarin üretim kapasitesi var.
- Ancak yıllar itibariyle değişse de iç piyasada ortalama 500 bin ton civarında üretim yapılıyor.
- Her yıl 1 milyon 200 bin ton ithalat yapılıyor.
- İthalat için yılda 3 milyar dolar ödeniyor.
- Bulgaristan, Ukrayna ve Rusya ithalat yapılan başlıca ülkeler.