Zeytinyağı sorunlarına çözüm önerileri

Yılmaz İşel
Bursa Olay
8 Eylül 2008,Pazartesi

“Zeytin ve zeytinyağı ile diğer bitkisel yağların üretiminde ve ticaretinde yaşanan sorunların araştırılarak alınması gereken önlemlerin belirlenmesi” amacıyla kurulan Meclis Araştırma Komisyonu’nun çalışmalarını tamamlayarak 296 sayfadan oluşan kapsamlı bir rapor hazırladığını önceki gün bu köşede belirtmiştim. Hatta o yazımda geniş bir üretici kitlesini ilgilendirmesi bakımından öncelikle raporda yer alan zeytinle ilgili sorunların çözüm önerilerini de aktarmıştım.

Bugün ise raporda yer alan zeytinyağı ile ilgili sorun ve çözüm önerilerine değineceğim.

Yeni yasama döneminde Meclis Genel Kurulu’nda okunacak olan raporda zeytinyağı ile ilgili sorunların çözüm önerileri şöyle sıralanıyor:

“ – Ülkemizde kişi başına düşen zeytinyağı tüketimi 1-1,5 kilogramdır. Tüketimin artırılması için ürünün tanıtılması sağlanmalı, düzenlenecek fuar, festival ve yarışmalarla tüketicinin ilgisi çekilmeye çalışılmalı, bu faaliyetler sürekli ve kararlı bir biçimde Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi tarafından yürütülmelidir,

Markaya destek…

- Türkiye zeytinyağı ihracatının yaklaşık yüzde 60-70’ini dökme olarak gerçekleştirmektedir. Asıl olan ülkenin katma değer kaybını önlemek için dökme yerine markalı olarak ihraç edilmesidir. Dış piyasalarda Türk zeytinyağı imajı oluşturulmasının gerekliliği nedeniyle firmaların markalaşma çabalarına destek verilmelidir,
- AB ülkelerinde yüksek gümrük vergileri nedeni ile ambalajlı olarak satılamayan Türk zeytinyağları için gerekli bürokratik çalışmalar yapılmalı, gerekirse dökme ihracat için de kota alınmalıdır,
- AB ikili anlaşmalarla Tunus, Cezayir, Fas ve Lübnan’a zeytinyağı konusunda önemli imtiyazlar tanımıştır. Ülkemizin de AB’ye gümrüksüz zeytinyağı ihracatı yapabilmesi için diğer ülkelere tanınan imtiyazların ülkemize de tanınması için gerekli çalışmayı yapmamız önem arz etmektedir,
- Ülkemizde butik üreticilerin bir çatı altında toplanması sağlanmalıdır. Bu işletmelerin teşvik edilmesi ve desteklenmesi gerekmektedir,

Çeşitlere göre prim…

- Üretimin daha kaliteli olmasını teminen uygulanan prim sisteminin yeniden gözden geçirilerek önemli zeytin üreticisi ülkelerdeki desteklemeye benzer düzenlemeler yapılmalıdır. Bu nedenle prim ödemeleri var-yok yılları dikkate alınarak en az iki veya dört var-yok yılı olarak önceden belirlenmeli,
- Primler bölgesel farklılıklara ve çeşitlere göre verilmeli, prim ödemelerinde kaliteyi artıracak kültürel işlemler dikkate alınmalı, kaliteli zeytinyağı (sızma) üretimini teşvik edecek şekilde yağ asit kompozisyonuna göre farklı prim ödemesi yapılmalıdır,
- Zeytinyağı primleri dünya fiyatlarına göre verilmeli, zeytinlik alanlardaki birim maliyetin yüksek olması nedeniyle mazot ve gübre desteklemeleri zeytin için artırılmalıdır,
- Zeytin ve zeytinyağında ulusal bazda korunmakta olan 4 adet coğrafi işaret bulunmaktadır. Gemlik zeytini, Güney Ege zeytinyağları, Edremit Körfez Bölgesi zeytinyağları ve Ayvalık zeytinyağıdır. Ancak başta AB olmak üzere uluslar arası alanda ülkemize ait her hangi bir coğrafi işaret tesçilli değildir. Coğrafi işaretlerin denetim sistemi üzerinde önemle durulması gereken bir husustur,
- Zeytinyağına diğer yağların karıştırılarak satışının engellenmesi için Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından denetimler artırılmalıdır. Yapılan denetimlerin de etkili olması sağlanmalı, taklit ve tağşişli ürün üreten ve satan işyerlerine verilecek cezaların caydırıcı niteliği bulunmalıdır,
- Mevzuat alt yapısı tamamlanmasına rağmen, lisanslı depoculuk ve ürün ihtisas borsalarına işlerlik kazandırılamamıştır. Bu amaca yönelik sektörün beklentilerine ve sistemin yapısına uygun teşvik ve desteklere ilişkin düzenlemelerin yapılması gerekmektedir,
- Zeytin ağacının bir yıl meyve verip bir yıl vermemesi nedeni ile zeytinyağı üretimimiz de şiddetli bir alternans göstermekte, iç ve dış pazarlara düzenli mal arzı sağlanamamaktadır. Bu çerçevede AB’nde olduğu gibi var yılı üretiminin belirli bir miktarının yok yıllarına sağlıklı depolarda muhafaza edilerek stoklanmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Bunun için bir stoklama kurumuna ihtiyaç bulunmaktadır.