Dünyanın en pahalı zeytinyağı Türkiye'de

Ali Rıza Karasu
Zaman
14 Ekim 2007, Pazar

Üretici ülkeler arasında en pahalı zeytinyağı Türkiye'de tüketiliyor. Üretimde dünyanın bir numarası İspanya'da tonu 2 bin 350 Euro olan (1. asit) zeytinyağı, İtalya'da 2 bin 300, Suriye'de 2 bin 150 Euro'dan satılıyor.

Aynı yağın Türkiye'deki fiyatı ise 2 bin 700 ile 2 bin 830 Euro arasında değişiyor. Türkiye, üretici fiyatlarında olduğu gibi, market fiyatlarında da en pahalı ülke. İspanya'da market fiyatı 6,3 yeni lira olan sızma yağın eşdeğeri Türkiye'de 10,4 ila 12,5 YTL'den tüketiliyor. Bu durumun sektördeki yanlış politikalardan kaynaklandığı öne sürülüyor. TARİŞ, fiyatların yüksek seyretmesi için ithalat yasağının sürmesini istiyor. İhracatçılar ise 'sırtını devlete dayayarak' alım yapmanın serbest piyasa koşullarına aykırı olduğunu savunuyor.

Dünyada fiyatlar aşağıya doğru giderken Türkiye'de tam tersi yaşanıyor. Fiyatların dünya ortalamasının üzerine çıkması ihracatı da olumsuz etkiledi. İhracat bir önceki var sezonuna (2004-2005) göre yüzde 50 geriledi. Var sezonunda 93 bin ton olan Türkiye'nin zeytinyağı ihracatının, bu sezon 45 bin tona gerilemesi bekleniyor. Sektörde gözler, kasım ayında başlayacak yeni sezona çevrildi. Aşırı sıcaklar ve kuraklık, üretimi fazla etkilemedi. Rekolte yüksek bekleniyor. İzmir Ticaret Borsası'nın rekolte tahmini 72 bin ton, ihracatçıların ise 84 bin ton civarında. Gelecek yıl stokla birlikte Türkiye'nin elinde 130-150 bin ton arasında zeytinyağı olacak. Sektör temsilcileri, bu rakamın ihracat ve iç piyasaya yeteceğine dikkat çekiyor. Kutulu ihracata Türkiye'ye yüksek gümrük uygulayan İspanya ve İtalya, bu sezon dökme alımlarını da yüzde 50'nin üzerinde düşürdü. İhracatın düşmesi fiyatların dünya piyasalarına göre yüksek olmasına bağlıyor. Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçı Birlikleri Başkanı Ali Nedim Güreli, "Dünyanın en pahalısı bizde olunca alıcı tabii ki ucuz ülkeye gider." diyor. Güreli, Türkiye'de fiyatların dünya ortalamasının üzerinde olmasını zeytinyağının tefecinin eline geçmesine bağlıyor. Sezon başında verilen "Yok yılındayız, fiyatlar iki üç kat artar. Ürününüzü satmayın." demeçleriyle sektörle hiç ilgisi olmayan kişilerin alım yaptığını vurguluyor. Güreli, zeytinyağı iç pazarını 4-5 firmanın kontrol ettiğini vurguluyor. "İtalya'nın en ünlü markası Bertoli zeytinyağının kilosu 4,5 Euro'dan satılırken, Türk halkı zeytinyağına 9 Euro ödüyor." diyen Ali Nedim Güreli, "Pazar dört beş firmanın elinde olunca fiyatı istediği gibi belirliyorlar. Çiftçiden kilosunu 5 yeni liradan alıp raflarda 10 yeni liraya satarak kurdukları saadet zinciri devam etsin isteniyor." eleştirisinde bulunuyor. Birliklerin sırtını devlete dayayarak alım yapmasını eleştiren Güreli, "Trilyonlarca lirayı batırmalarına rağmen yöneticilerinden hesap sorulmuyor. Benden alınan vergiyle benim rakibimin borçları siliniyor. Kooperatiflerden çok daha fazla ihracat yapan firmalar batarken borçları silinmedi." açıklamasını yapıyor. Zeytinyağında ABD, Kanada, Japonya ve Güney Kore gibi pazarların kaybedilmeye başlandığı uyarısında bulunuyor.

Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçılar Birliği Yönetim Kurulu üyesi Hakan Özdolgun ise zeytinyağının Türkiye'de İspanya'dan ton başına 400-500 dolar daha pahalıya satıldığını savunuyor. Birlik Yönetim Kurulu Üyesi Muhittin Ekiz de, Türk zeytinyağını markalı ihraç etmek için önemli teşvikler verildiğini, bunun sayesinde ambalajlı Türk zeytinyağının dış pazarlardan pay almayı başardığını vurguluyor. Ekiz, ihracatın devamı için ucuz zeytinyağı ithalatına izin verilmesini istiyor. TARİŞ Zeytin ve Zeytinyağı Birliği Başkanı Cahit Çetin, ithalata izin verilmesinin ülke menfaatine olmadığını savunuyor. İhracatçıların talebini fiyatları aşağı çekmeye yönelik bulan Çetin, üreticinin fiyat artar beklentisiyle stokta kalmayı tercih ettiğini dile getiriyor.

Ülke - Ton fiyatı (Euro*)

İspanya: 2.275

Suriye: 2.100

Türkiye: 2.650

İtalya: 2.300

*2 asit zeytinyağı fiyatı

Ülke - Ton fiyatı (Euro**)

İspanya: 2.350

Suriye: 2.150

Türkiye: 2.831

İtalya: 2.30

**1 asit zeytinyağı fiyatı 9 Ekim itibarıyla