Domat yerine Gemlik zeytini diken yakında ağlayacak

Güngör Uras
guras@milliyet.com.tr

Milliyet
14 Ekim 2007 / Pazar

İyi haber şu: İnsanlarımız zeytin ağacı dikmeye başladı. 90 milyon ağaçtan 130 milyon ağaca eriştik. Kötü haber şu: Zeytin ağacı dikenler, "domat" ve "uslu" zeytin yerine "Gemlik" türü ağaç dikiyor.
İhracatta talep "domat" türü zeytine, ama "Gemlik" türü ağaç dikmek hem daha ucuz hem daha erken ürün elde ediliyor. İşte bunun için de dikilmeyecek yerlere "Gemlik" türü zeytin ağacı dikiliyor. Çok yakında "ürün fazlası piyasaya dökülünce, zeytinciler destek isteyecek."
Bu gibi yanlışları daha başlangıçta önlemek gerekir. Zaman geçince ağacı sökmek de güç, piyasaya dökülen zeytine alıcı bulmak da zor.
Var yılında 1 milyon 600 bin ton zeytin ürünü elde ediliyor. (Yok yılında bu rakam yarıya düşüyor). Üretimin 300 bin tonu sofralık zeytin olarak, kalanı yağ çıkarmada değerlendiriliyor.

İhracat için "domat"
Var yılında 1 milyon 300 bin ton zeytinden 180-200 bin ton yağ çıkarılıyor. Bunun 40-50 bin tonu ihraç ediliyor.
Bizde yeşil zeytinin, yurtdışında ise bizim sofralık zeytinimizin talebi yok. Bizim ihraç ettiğimiz sofralık zeytinleri genelde yurtdışındaki Türkler yiyor.
Yıllık sofralık zeytin ihracatımız (var yılında) 45-50 bin ton. Bunun sadece 8 bin tonu domat ve uslu denilen yeşil zeytin.
Batı ülkelerinde domat (yeşil zeytin) kokteyllerde, pizza üretiminde tüketiliyor.
Tarım konularını çok iyi izleyen gazeteci dostum Ali Ekber Yıldırım'dan öğrendiğime göre, son yıllarda başta Akhisar olmak üzere Ege Bölgesi genelinde, Marmara Bölgesi, Antakya, Nizip ve çevre bölgelerde zeytin dikim alanları hızla gelişiyor. 100 Gemlik fidanından en az 60-70'i tutuyor. 3 yılda ilk ürün alınıyor, 5'inci yıl verim başlıyor.

"Gemlik" türü olmuyor
Halbuki domat ve uslu türü yeşil zeytinde dikilen 100 fidanın 25-30'u tutuyor. Bakımı eziyetli. Verim daha uzun sürede alınabiliyor.
Ege İhracatçı Birlikleri'nin verilerine göre, 1 Ekim 2006-30 Eylül 2007 arasında 8.378 ton yeşil zeytin, 44.302 ton siyah zeytin ihraç edildi. Toplam 60 milyon dolar gelir sağlandı. Yeşil zeytinin kilosu ortalama 1.72 dolardan, siyah zeytinin kilosu 1.02 dolardan alıcı buldu.
Türkiye'de Gemlik zeytini türü sofralık zeytin bolluğu varken yeşil zeytin (domat ve uslu) türü zeytin yeterli miktarda üretilmediğinden zaman zaman ihracatçılar "ihraç kaydı ile yeşil zeytin ithali" için istiyor.
İş işten geçmeden Tarım Bakanlığı'nın iyi niyetli üreticileri uyarması, bundan sonra Gemlik türü zeytin ağacı dikmek yerine domat ve uslu türü zeytin ağacı dikimini teşvik etmesi gerekiyor... Gerekiyor da... Bunu yapan yok... Biz yazıyoruz... O kadar...

...

Murat Özçakır'ın açıklaması :

Sayın Uras

Öncelikle zeytin konusunda ki yazınızı ilgiyle okudum. Sizin zeytinciliğin sorunlarını irdeleyen yazlar yazmanız biz zeytin gönüllülerini çok sevindirmiştir. Yazınızda belirtiğiniz konu ülke zeytinciliği acısından çok önemli ve de genelde bakıldığında doğrudur. Yalnız ayrıntıda size aktaran bilgi kaynağından kaynaklanan1-2 konuya açıklama getirmek istiyorum.
"100 Gemlik fidanından en az 60-70'i tutuyor. 3 yılda ilk ürün alınıyor" Bu ifade okunduğunda sanki araziye dikildiğinde dikilen fidanın % 60-70 tutuyor "domat ve uslu türü yeşil zeytinde dikilen 100 fidanın 25-30'u tutuyor. Bakımı eziyetli. Verim daha uzun sürede alınabiliyor." ifadesi de aynı anlamı taşıyor gibi geliyor. Ancak burada anlatılmak istenen çeşitlerin fidan üretiminde karşılaşılan farklılıklar anlatılmak istenmiştir.
Konuyu kısaca açmak gerekirse; Zeytin fidanı iki şekilde üretilir :
1- Çelikle ;çelik zeytin ağaçları üzerinde bulunan 1 yıllık sürgünlerin 20-25 cm uzunluğunda kesilip hormanlanarak özel köklendirme ortamlarında nem ve sıcaklık verilerek köklendirilmesidir. İlke olarak bir çiçek dalının koparılarak toprak içine sokulmasından farkı yoktur. Ancak zeytin çeşitleri bu üretim şekline farklı tepki gösterir.Örneğin gemlik ve manzanilla çeşidinde % 80-90 köklenme sağlanırken, Ayvalık çeşidin de % 40 köklenme sağlamak başarıdır. Domat,memecikve uslu gibi çeşitlerde ise % 5 - 10 ancak köklenme sağlanır.Köklenme ortamına koyulduktan sonra 18 ay içersindede en geç satışa fidanlar sunulabilir.
2- Aşı ile üretim: Bu üretim şekli çelikle zor köklenen çeşitlerde uygulanır. Zeytin tohumları çimlenme yastıklarına ekilerek çimlendirilir. Burada çıkan çöğürler torbalara alınarak 2 yıl aşı kalınlığına gelmesi için bakım işleri yapılırdaha sonra hepsi tek tek aşılanır. 1 veya 2 yıl daha bakım yapılır ve daha sonra gerekli büyüklüğü geldiğinde satışa sunulur. Yani yaklaşık olarak bir fidanın satışa sunulması yaklaşık olarak 4 yıl alır.

Yukarıda sayılan nedenlerle kolay üretilebildiği ve ayrıca kendi ekolojisinde (Gemlik Mudanya,Orhangazi ve cevresinde) iyi gelir getirdiği için son yıllarda dikimi yapılan fidanların % 80-85 gemlik çeşidinden oluşmaktadır.

Yazınızda belirtiğiniz diğer konu olan Tarım Bakanlığının iyi niyetli üreticileri uyarması ve teşvik konusunda ise, tüm çeşitlerin dikiminde eşit olarak uygulanan teşvik miktarı 2007 yılında farklılaştırılmış gemlik çeşidi için dekar başına 45 ytl , diğer çeşitler için 250 ytl olarak yani 5 misli olarak uygulanmaya başlamıştır. Bu da gemlik çeşidinin dikimini azaltmıştır.

Saygılarımla

Murat KÜÇÜKÇAKIR