Zeytini olan bu sene karlı çıkacak

Zeytin ve zeytinyağında, geçen sezona göre yüzde 60 üretim kaybı bekleniyor.

Ersan Çıplak/Para Dergisi
08 Ekim 2007 Pazartesi

ZEYTİN hasadı bu ay başlıyor. Hasat, iklim koşullarına göre farklı bölgelerde şubat ayına kadar sürüyor. Önce sofralık zeytinler toplanacak. Ardından erken hasat yağlık zeytinler, son olarak siyah sofralık ve yağlık zeytinler toplanacak.

2007 zeytinde yok yılı. Üretim geçen yıla göre düşük olacak. Bu sürpriz değil. Ancak zeytin üreticileri hesaba katmadıkları bir durumla karşı karşıya. Çünkü hiç kimse, diğer tarım alanlarını olumsuz etkileyen yağış yetersizliğinin, kuraklığa dirençli olarak bilinen zeytin ağaçlarını da vuracağını tahmin edememişti.

ÜRETİM YARI YARIYA DÜŞTÜ
Ege İhracatçı Birlikleri, İzmir Ticaret Borsası, Marmarabirlik ve Zeytincilik Araştırma Enstitüsü'nden üyelerin yer aldığı Rekolte Tahmin Heyeti'nin zeytin rekolte tahminine göre, 2007-2008 sezonunda 581 bin ton zeytin elde edilecek. Geçen yıl bu rakam 1 milyon 200 bin ton civarındaydı.
Benzer tahmin doğal olarak zeytinyağı üretimi için de geçerli. Bu yıl yağlığa ayrılacak 381 bin ton zeytinden 72 bin ton zeytinyağı üretilecek. Geçen yıl bu rakam 165 bin ton civarındaydı.

Rekolte Tahmin Heyeti, yaklaşık 1 ay süren araştırmasını geçen hafta sonuçlandırdı. Heyet; İzmir, Balıkesir, Çanakkale, Bursa, Manisa, Aydın ve Muğla'daki ilçe, köy ve beldelerdeki zeytinliklerde teknik incelemeler yaptı, üreticilerle görüştü. Büyük bir titizlikle yürütülen çalışma kapsamında tarım il ve ilçe müdürlükleri, Tariş Zeytin ve Zeytinyağı Tarım Satış Kooperatifleri ve Marmarabirlik Zeytin Tarım Satış Kooperatifleri'yle işbirliği yapıldı. Diğer bölgelerdeki il ve ilçelere yönelik değerlendirmelerse, ilgili bölge tarım müdürlüklerin resmi verilerinden yararlanılarak yapıldı...

ZEYTİN TANELERİ GELİŞMEDİ
İşte bu kapsamlı araştırmanın sonuçlarına göre, Marmara ve Ege Bölgesi'nde genel olarak üretim düşük olacak. Üretim düşüklüğüne gerekçe olarak zeytinliklerin gelişme döneminde yetersiz yağış alması gösteriliyor. Çiçeklenme dönemi ve sonrasında 45 dereceye kadar ulaşan yüksek sıcaklıklar da verimi olumsuz etkiledi. Bu olumsuz koşular, meyve gelişme dönemindeki zeytin tanelerinin yeterince gelişememesine ve buruşmasına neden oldu.

Marmarabirlik Yönetim Kurulu Başkanı Refi Taviloğlu, kuraklığın Marmara Bölgesi'ndeki zeytinciliği olumsuz etkilediğini belirterek, “Rekolteden ziyade, ürünler piyasada fazla değer bulmayan orta ve küçük tanelerden oluşacağı için üretici satışta ciddi problemler yaşayacak” diyor.

STOKLAR CAN SİMİDİ OLACAK
Konuya daha iyimser yaklaşan sektör temsilcileri ise panik yapmanın yersiz olduğu görüşünde birleşiyor. İzmir Ticaret Borsası Meclis Başkanı Ayhan Baran, “Zeytinde yok yılı ve son derece olumsuz iklim şartlarına rağmen bu sezon 72 bin ton zeytinyağı üretilecek. Bu şartlarda daha iyisi olamazdı” diyor.

Baran'la aynı görüşü paylaşan diğer sektör temsilcileri de stok zeytinyağına dikkat çekiyor. Türkiye'nin geçen yıl stoklarda kalan 60 bin ton zeytinyağı var. Ayhan Baran, “Bunu da hesaba katarsak 130 bin tonun üzerinde zeytinyağımız olacak” diyerek, durumun çok da kötü olmadığını savunuyor.
Peki ihracatçılar nasıl bir durumla karşı karşıya? Baran'a göre ihracat konusunda da fazla kaygılanmaya gerek yok. Türkiye, geçen yıl ancak 37 bin ton zeytinyağı ihraç etmişti. Baran, zeytinyağı ihracatımızın bu yıl 37 bin tonun biraz altında kalacağını öngörüyor.

BİR ÇUVAL YAĞLIK ZEYTİN 40 YTL
Geçen yıl sızma zeytinyağının ortalama kilo fiyatı 5 YTL civarındaydı. Aynı dönem 5 asit ham zeytinyağı ise 3.5-4 YTL arasında alıcı buldu. Tane zeytinin kilogram fiyatı ise 1.5-2 YTL arasında değişti.

Bu yılki zeytin ve zeytinyağı fiyatları henüz belli değil. Ancak çeşitli tahminler yapılıyor. Edremit Ticaret Odası Zeytin ve Zeytinyağı Meslek Komitesi Başkanı Doğan Öge, bu yıl 1 çuval (100 kg) yağlık zeytinin asfari 40 YTL olacağını öngörüyor. Sızma zeytinyağı ve 5 asit ham zeytinyağı fiyatları ise dünya piyasasındaki arz ve talebe göre oluşacak. Diğer ülkelere bakarsak, örneğin İspanya'da bu yıl 1 milyon 280 bin ton zeytinyağı üretilecek. Yunanistan'daki orman yangınlarına rağmen üretimde bir sıkıntı görünmüyor. Öğe, Yunanistan'daki talihsiz yangında zeytin ağaçlarının önemli oranda zarar gördüğü iddialarının gerçek dışı olduğunu söylüyor. Yani komşumuz Yunanistan'da, zeytin devi İspanya'da ya da İtalya'da bu yıl sıkıntı yok...

“BU YIL UÇAKLA İLAÇLAMA YOK!”
Tarım müdürlükleri tarafından zeytin sineğine karşı her yıl uçakla ilaçlı mücadele yapılıyordu. Bu yıl böyle bir uygulama yok. Yani üreticiler sineğe karşı ilaçlı mücadeleyi kendileri yapacak. Ancak bu durumdan çoğu üreticinin haberi bile yok. Tarım Bakanlığı'na bağlı kurum ve kuruluşlar Balıkesir, Çanakkale ve Bursa gibi bölgelerde uyarı ilanlarına başlamış. Ancak İzmir, Aydın ve Muğla'da henüz hiçbir uyarı yapılmamış.

Zeytin zararlılarıyla mücadelede yalnız bırakılan üreticiler zeytinyağına ödenen prim desteğinden de şikayetçiler. Ayvalık Zeytin Üreticileri Derneği Başkanı Salih Marda'nın bu konudaki yorumu şöyle: “Zeytinyağına geçen yıl kilo başına 11 kuruş gibi komik bir prim desteği ödendi. Bu oranın en azından diğer zeytin yetiştiren ülkelerdeki rakamlara yakın olmasını istiyoruz. Üreticilerin ve ihracatçıların dünya piyasalarında rekabet edebilmeleri için prim desteğinin kilo başına 1 YTL olması gerekir.”

Ayvalık Ticaret Odası Başkanı Rahmi Gençer ise bırakın bu yılı gelecek yıldan da umudu kesmiş: “Zeytini bir önceki yılın filizi yapar. Yani zeytin ağaçlarındaki sürgün gelişmesinin yetersiz olmasına ya da hiç oluşmaması gelecek yılki ürün rekoltesini de olumsuz etkiler. Ayvalık diğer bölgelere oranla zaten daha az yağış alan bir yer. Bölgemize son 6 aydır yağmur yağmıyor. Bu nedenle ağaçlarımız ciddi bir şekilde zarar gördü.”

BURSA'DA SOFRALIK ZEYTİN AZALDI
Rekolte Tahmin Heyeti'nin araştırmasından çıkan bir diğer çarpıcı sonuç da Bursa'yla ilgili. Bursa bölgesinde geçmiş yıllarda genel olarak tane zeytin üretiminin yüz 90'ı sofralık olarak değerlendiriliyordu. Ancak bu yıl Bursa ve çevresinde zeytin taneleri yeterli irilikte değil. Bu nedenle bölgedeki zeytin üretimin en fazla yüzde 60'ı sofralık zeytin olarak değerlendirilebilecek.

Ege ve Marmara Bölgesi'nde (Balıkesir, Çanakkale, Manisa, Aydın, Muğla, İzmir ve Bursa) toplam 81 milyon 62 bin 533 adet meyve veren, 18 milyon 248 bin 196 adet de meyve vermeyen zeytin ağacı var. Ağaç başına ortalama 5.1 kg zeytin verimi hesabından yola çıkılarak, 415 bin 597 ton zeytin tanesi alınacağı tahmin ediliyor. Bunun 151 bin 419 tonunun sofralığa, 264 bin 178 tonunun yağlığa ayrılacağı; bundan da ortalama 1/5.6 randımanla 47 bin 59 ton zeytinyağı elde edileceği tahmin ediliyor.

Güneydoğu Anadolu ve diğer yörelere gelince... İlgili tarım il ve ilçe müdürlükleri ile sektör temsilcilerinden edinilen bilgilere göre, bu bölgelerde 21 milyon 191 bin 861 adet meyve veren, 10 milyon 90 bin 688 adet de meyve vermeyen ağaç var. Bu bölgelerde ağaç başına ortalama 7.8 kg zeytin verimi hesabıyla 166 bin 51 ton zeytin tanesi alınacağı öngörülüyor. Üretimin 48 bin 951 tonunun sofralığa, 117 bin 100 tonunun yağlığa ayrılacağı; bundan da ortalama 1/4.7 randımanla 24 bin 962 ton zeytinyağı elde edileceği tahmin ediliyor.