Zeytinyağı bu yıl bol (üretici malını değerlendirmek, tüketici kaliteli zeytinyağı arayışında)

Güngör Uras
Milliyet
15 Kasım 2008,C.tesi

Ayvalık Ticaret Odası, Türk Patent Enstitüsü'nden "Ayvalık Zeytinyağı" coğrafi işaretini aldı. Uygulamaya başladı.
Ayvalık Ticaret Odası Başkanı Rahmi Geçer diyor ki, "Coğrafi işaretin çoğalması, yöresel kaliteyi yükseltecek ve standartların oluşmasını sağlayacak. Sektörün en önemli sıkıntılarından biri olan tağşişi (Tağşiş: Değerli bir şeyi değersiz bir şeyle karıştırma. Saflığı giderme) önleyecek. Tüketici, satın aldığı zeytinyağının hem menşeini bilecek hem saflığına güvenecek."
Bundan sonra tüketici satın aldığı zeytinyağının şişesinde, kutusunda, Ayvalık Ticaret Odası tarafından verilmiş "Ayvalık Zeytinyağı" hologramını gördüğünde bu yağın saf Ayvalık zeytinyağı olduğuna güvenecek.
Coğrafi işaret başka ülkelerde de değişik tarım ürünlerinde uygulanıyor. Örneğin narenciyenin hangi yörenin narenciyesi olduğu üzerine yapıştırılan etikette gösteriliyor. Örneğin şarap şişelerinde, şarabın hangi yörenin hangi tür üzümle yapıldığı belirtiliyor.
Coğrafi işareti isteyen istediği gibi kullanamıyor. Örneğin Ayvalık zeytinyağında kullanılan coğrafi işaret verilmeden önce Ticaret Odası'nın zeytinyağı denetim ve tadım uzmanları zeytinyağı üretim tesislerine giren zeytinin menşeini, zeytinyağının tadını denetliyor.

Ayvalık zeytinyağına özel bandrol
Zeytinyağı, Ticaret Odası'nın kalite kontrol laboratuvarında tahlil ediliyor. Daha sonra üreticiye şişelerde ve kutularda Ayvalık zeytinyağı hologramı kullanma izni veriliyor. Denetim market raflarına, ihracat kapılarına kadar uzanıyor.
Türk zeytinyağının kalitesini yükseltmek içeride ve dış pazarda Türk zeytinyağına güveni artırmak için coğrafi işaretin yayılması çok önemli. Ayvalık Ticaret Odası'nın başardığının örnek alınması ve yayılması temenni edilir.
Ayvalık'ta Derman zeytinyağlarını üreten İsmet Önder'den öğrendiğime göre, Doğu Akdeniz yöresinde zeytin ağacının varlığı MÖ 10 bin yıllarına dayanıyor. Yabani ağaçların MÖ 4 bin yılında ehlileştirildiği, zeytinden yağ elde etmenin MÖ 2500 yılında başladığı biliniyor.
Tarım ekonomisti Ali Ekber Yıldırım'dan öğrendiğime göre, Türkiye'de yaşlısı genciyle 90 milyon zeytin ağacı varken, son 2 yılda 45 milyon zeytin fidanı dikildi. Ağaç sayımız 135 milyona yükseldi. (İspanya'da 308 milyon, İtalya'da 237 milyon, Yunanistan'da 170 milyon zeytin ağacı var.) Ağaç başına Gemlik'te 15 kg, Ege'de 50 kg verim elde ediliyor.

Stoğa rağmen ithalat isteyen var
Bu yıl 1 milyon 100 bin ton zeytin üretimi bekleniyor. Bunun 350 bin tonu sofralık kullanılacak. 750 bin tonu ise sıkılarak bunlardan zeytinyağı elde edilecek.
Bu yıl 160 bin ton zeytinyağı üretilecek.
Biz geçen yıl 100 bin ton sofralık zeytin ihraç ettik. Sofralık zeytin ihracatından yılda 100 milyon dolar gelir elde ediyoruz.
Son yıllarda ortalama 40 bin ton zeytinyağı ihraç ediyoruz. Yılda 200-250 bin dolar gelir sağlıyoruz.
Zeytinyağı ihracatının yüzde 30'u ambalajlı, yüzde 70'i dökme olarak yapılıyor.
Ayvalık Zeytinyağı Üreticileri Derneği Başkanı Sezai Madra'dan öğrendiğime göre, içeride zeytinyağı tüketimi 60 bin ton dolayında.
Özetle, içeride tüketim 60 bin ton, ihracat 40 bin ton eder 100 bin ton. Üretim 160 bin ton. Sonuç (geçen yıldan kalan 20 bin stok hariç) bu yılın üretiminden 60 bin ton stok fazlası olacak.
Üreticiler bu stok fazlasının eritilmesi için iç tüketimi ve ihracatı nasıl artıracaklarını düşünürken, tüccar, "Dahili İşleme Rejimi" çerçevesinde zeytinyağı ithalatının kapısını açmak için dış ticaretten sorumlu Devlet Bakanı'nın koluna girmiş durumda.