Zeytine farklı teşvik sahte fidan satışını başlattı‏

Sinan Doğan / REFERANS GAZETESİ
06.09.2007

Bakanlığın Gemlik zeytinine 45 YTL, Ayvalık cinsi zeytine ise 250 YTL destek uygulaması sektörde sahteciliğe yol açtı. Birçok yörede Gemlik çeşidi Ayvalık olarak satılırken bakanlık inceleme başlattı.

Dünya zeytinyağı piyasalarını yönlendirmeyi hedefleyen Türkiye'nin yanlış destek politikası, sektörde sahteciliğe ve kaçakçılığa yol açtı. Gemlik cinsi zeytin fidanı, Türkiye'nin farklı bölgelerinde Ayvalık cinsi olarak satılmaya ve dikilmeye başlandı.

Yaklaşık 100 milyon adet olan zeytin ağacı varlığını artırmak için iki yıl önce üreticiye dekar başına destek uygulaması başlatan Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, ne cins olursa olsun zeytin diken üreticiye ilk önce 30 YTL, daha sonraki yıl ise 250 YTL ödemeye başladı. Ancak bu yıl başında alınan karar ile yağının ve danesinin yeterince kaliteli olmadığı gerekçesiyle Gemlik zeytinine verilen destek 45 YTL'ye indirildi. Ayvalık cinsi zeytine ise 250 YTL destek ödemeye devam edildi. Ayvalık cinsinin az üretildiğini ve iki cins arasında destek farkını gören bazı kooperatif, firma ve şahıslar, Bursa Orhangazi,Kuzey Ege ve İzmir'deki fidanlıklardan aldıkları Gemlik zeytinini özellikle Çukurova ve Güneydoğu Anadolu'da sahte sertifikayla Ayvalık fidanı olarak satmaya başladı.

Giderek artan sahte ticaretten hem fidan hem zeytin üreticileri mağdur olurken devlet de Ayvalık diye Gemlik fidanına dekar başına 205 YTL fazla destek vermekten dolayı zarara uğradı. Fidan üreticilerinin şikâyet ve ihbarlarını değerlendiren Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü, konu hakkında inceleme başlattı.Tarım il müdürlüklerine gönderilen yazıda, sertifika ve fidan ticaretinin bundan böyle sıkı şekilde takip edilmesi istendi.

Usulsüzlüğe destekleme farkı yol açtı

Torbalı'da bulunan Yeşilce Zeytin Fidanlığı'nın sahibi Ülker Dikmelik, bir süre önce Manisa'da faaliyet gösteren bir kooperatife 16 bin adet Gemlik cinsi zeytin fidanı sattığını ancak kooperatifin fidan parasını ödemediğini söyledi. Yaptıkları araştırmada fidanların izine Hatay'da rastladıklarını ifade eden Dikmelik, "Zeytin fidanlarının büyük kısmının Ayvalık cinsi diye ve sahte sertifikalarla başka üreticilere satıldığı ortaya çıktı. Yargıya intikal eden duruma ne yazık ki basit bir alacak-verecek davası olarak bakıldı. Birçok yörede Gemlik çeşidinin Ayvalık olarak satıldığını öğrendik. Bunun üzerine Tarım Bakanlığı fidancılardan kime, ne kadar, hangi tarihte fidan satıldığının listesini istedi. İki cins arasındaki destekleme farkının büyük olması ve kontrollerin güçlüğü bu tür usulsüzlüklere zemin hazırladı. Burada sertifika etiket seri numaraları takip edilmeli. Kontroller yapılırsa usulsüz ve haksız ödemeler geri alınabilir" diye konuştu.

Türkiye'de bu sezon için 10 milyon sertifikalı zeytin fidanı üretildiğini kaydeden Dikmelik, fidanların yüzde 85'inin Gemlik olduğunu, talep edilen miktarda Ayvalık ve diğer cins zeytinlerin yetiştirilmesinin 3-4 yıl alacağını kaydetti.

Zeytinyağında fiyat artışı ve desteklerden dolayı 2 yıl önce hızla artmaya başlayan zeytin yatırımlarının hız kestiğini dile getiren Dikmelik, "10 yıl önce 2.5 milyon fidan dikilirken, bu sayı 10 milyona çıktı. Ancak destek tebliğinin değişmesi satışları hızla kesti. Geçen yılın aynı dönemine göre satışlarımız yüzde 80 oranında düştü" dedi.

Fidancıyla üretici mahkemelik

Bursa-Orhangazi'de faaliyet gösteren Çancı Zeytin Fidanlığı'nın sahibi Oktay Çancı ise sahte sertifikalardan dolayı mağdur olanlardan. Çancı,"Bize ait sertifika bilgileri, bazı firmalar tarafından sanki bizden fidan alınmış gibi kullanılıyor. Bu sefer bizim gerçekten satış yaptığımız üretici desteklerden yararlanamıyor. Bu nedenle üreticilerle mahkemelik olduk. Şimdi Tarım Bakanlığı müfettişleri inceleme başlattı. Gerçeklerin bir an önce ortaya çıkmasını istiyoruz" diye konuştu.

Çoğu Gemlik cinsi olmak üzere yılda 600 bin adet zeytin fidanı ürettiklerini dile getiren Çancı, destekleme miktarının değişmesinden dolayı da satışlarının bıçak gibi kesildiğini ve bu tür usulsüzlüklerin ortaya çıkmaya başladığını kaydetti.

Zeytin varlığında 10 yılda büyük sıçrama

* Asgari 10 dekara sertifikalı zeytin dikimine destek veriliyor.
* Destekleme ile 2 yılda 25 milyon zeytin dikildi.
* Dikilen zeytinin yüzde 85'i Gemlik cinsi.
* Çok sayıda sanayici ve tüccar zeytin plantasyonları kurdu.
* Zeytin fidanı üretimi de 50 milyon adede çıktı.
* Zeytin varlığı 10 yılda 85 milyondan 125 milyona ulaştı.
* Tebliğin çıkmasıyla satışlar yüzde 80 düştü.