Kanola zeytinyağına karıştı, Aydın'da 'alo ihbar' hattı kuruldu

Sinan Doğan
Referans
13 Şubat 2008,Çarşamba

Kanadalıların kolza bitkisinin genleriyle oynayıp elde ettikleri ve Canada Oil olarak adlandırılan kanola yağının tonu 1400 YTL'de kalınca, birçok yörede kanola yağı ile karıştırılmış zeytinyağı piyasaya sürülmeye başlandı.

Kanadalıların kolza bitkisinin genlerini değiştirip elde ettikleri kanoladan (Canada Oil) üretilen yağ, Türk zeytinyağına büyük darbe vurdu.
Zeytinyağında uzun yıllardır en büyük sıkıntılardan biri olan ve Türk zeytinyağının yurtdışındaki imajını zedeleyen karışım yağ sorunu (tağşiş), alınan polisiye ve ekonomik önlemlerle yok olmak üzereyken tekrar patladı. Bu sefer sorunu yaratan, çok düşük fiyatlı ve ekim alanı giderek artan kanola yağı.
Son yıllarda pamuk yağı, fındık yağı, ayçiçeği yağı fiyatlarında rekor seviyelerde artış, bu yağların zeytinyağına karışmasını önledi. Ancak Kanadalıların kolza bitkisinin genleriyle oynayıp elde ettikleri ve Canada Oil anlamına gelen kanola yağının tonu 1400 YTL'de kalınca, birçok yörede kanola yağı ile karıştırılmış zeytinyağı piyasaya sürülmeye başlandı. Fiyatın düşük kalmasının altında kanola yağı ithalatının yanı sıra biyodizelde kullanılmaya yönelik kanola ekiminin teşvik edilmesi de rol oynadı. Zeytinyağının kilogramına 11 kuruş prim verilirken kanola yağında prim 22 kuruş oldu.
Kanolayı zeytinyağına karıştıranlar ton başına 3500-4000 YTL para kazanıyor. Üstelik zeytinyağına kanola yağı karıştırılıp karıştırılmadığı, zeytinyağı alım merkezlerindeki cihazlarda saptanamıyor. Ancak yüksek teknolojiye sahip laboratuvarlarda gelişmiş analizler yapılarak ortaya çıkarılıyor. Sektörü bekleyen en büyük tehlike de bu.
Bu durum üzerine Aydın Ticaret Borsası öncülüğünde harekete geçen sektör, kurdukları "Alo ihbar hattı" ile şüpheli yağların laboratuvarlara getirilmesini isterken üreticiden zeytinyağı alımı yapan tüccarlar ise gerçekten zeytinyağı alıp almadıkları konusunda endişe içinde.

Uyuşturucudan daha kârlı
Aydın'ın Köşk ilçesindeki Tariş Zeytin ve Zeytinyağı Birliği'ne bağlı Köşk Kooperatifi'nin Başkanı Hasan Köşklü, genetiği değiştirilmiş kanoladan elde edilen yağın, en sağlıklı yağ olan zeytinyağına büyük darbe vurduğunu söyledi. Köşklü, "Zeytinyağı haini dediğimiz kişiler, kolay para kazanmak için tağşiş yöntemine başvuruyor. 15 kg kanolanın içine birkaç kilo zeytinyağı koyup Anadolu'nun çeşitli şehirlerinde satıyor. Yasalar bu kişileri sadece para ile cezalandırıyor. Uyuşturucu ticaretinden daha kârlı olan karışım sahtekârlığı da devam ediyor. En büyük sorun kooperatiflerde ve firmalarda bulunan reflektometrenin zeytinyağında diğer yağları tespit ederken kanola yağını tespit edememesi" dedi.
Karışım yağın yerli tüketicinin zeytinyağına olan güvenini sarstığı gibi ihracatta da sıkıntıya yol açabileceğini dile getiren Köşklü, sorunu çözmek için Aydın'daki tüm kuruluşların protokol imzalayarak harekete geçtiğini söyledi. Tüketici için "Alo İhbar" hattı da kurduklarını dile getiren Köşklü, "Borsamıza bağlı laboratuvar, tüketicinin şüphelendiği ürünlerin analizini ücretsiz yapıp olayın kaynağına ulaşacak. Daha sonra yetkililer harekete geçip bu yağlara el koyacaklar ve şüpheliler hakkında yasal işlem yapacaklar. Ama bu yeterli olmaz. Mutlaka karışım yağ işi yapanlar ağır şekilde cezalandırılmalı, gıda kodeksindeki düzenlemeler karışım yağ yasaklanacak şekilde olmalı" diye konuştu.

Bedava analize başvuran yok
Aydın Ticaret Borsası Özel Gıda Kontrol Laboratuvarı Müdürü Ülkü Ülken, ücret almadan yaptıkları zeytinyağı analizi ile hedeflerinin Aydın'ın adını temize çıkarmak olduğunu söyledi. Aydın'ın karışım yağın en çok yapıldığı illerin başında geldiğini belirten Ülken, "Bu lekeyi tamamen ortadan kaldırmak istiyoruz. Bu nedenle yeni bir program başlattık. Zeytinyağına başka yağların karıştığını saptamak için çok kapsamlı analizler gerekiyor. Diğer yağlar kolay ama kanola yağında işimiz daha zor. Bunu yapacak cihazlar almak için 50 bin YTL gerekiyor. Özel laboratuvarda yaptırmanın maliyeti ise 500 YTL. Bu kadar yüksek ücretleri zeytinyağı firmalarının veya tüketicilerin vermesi mümkün değil" dedi. Analizi ücretsiz yapmalarına rağmen henüz şikâyet gelmediğini belirten Ülken, "Bu dönem zeytinyağı piyasası durgun. Umarım şikâyetin gelmeme sebebi bundandır. Eğer boşvermişlik, bananecilik tavrı varsa işimiz çok daha zor" diye konuştu.

Kanada ve ABD pazarlamaya çalışıyor
Uzun bir süredir zeytinyağı sektöründe çalışan kimya mühendisi Mümtaz Gökçebağ ise Kuzey Amerika ülkelerinin kanola yağını zeytinyağına karşı desteklediğini savundu. Gökçebağ, "Sağlık açısından zeytinyağında ne kadar bilimsel veri varsa, aynısının kanola yağında da olduğunu ispatlamaya çalışıyorlar. Oysa kanola yağı genetiği değiştirilmiş olan kolzanın yağıdır. Bizim yıllardır sanayide kullandığımız eurosikasitli kolza yağ, başka kılığa girip karşımıza kanola yağ olarak çıktı. Kolzanın bırakın insanı, hayvan sağlığına bile zarar verdiği biliniyor" dedi.

Zeytinyağında sahte ve taklit de arttı
Aydın Tarım İl Müdürlüğü verilerine göre ilde 2007 sonu itibariyle zeytinyağı ve bitkisel yağ dolumu konusunda gerekli izinleri alınmış 20 işletme faaliyet gösteriyor. Bu işletmelere 2006 yılında 6 ve 2007 yılında ise 25 idari para cezası uygulandı. Zeytinyağında taklit ve sahteciliğin arttığı kasım ayı içerisinde bu işletmelerden alınan 77 farklı numunenin 36'sında olumsuzluklar tespit edildi. Bu işletmeler hakkında gerekli yasal işlem yapıldı.