Ayçiçeği üretimi neden artmıyor?

Ali Ekber Yıldırım
Dünya
4 Mart 2008,Salı

Dünya yağlık ayçiçeği üretiminin son 10 yıllık ortalaması 26 milyon ton. Son yıllarda yağlı tohumlardan enerji üretilmesi bu ürünlerdeki üretimi artırdı. Dünya üretimi 2005′te 30.4 milyon tona, 2006′da ise 32 milyon tona ulaştı.

Türkiye’de ise üretim dalgalı bir seyir izliyor. Son 10 yılda en düşük üretim 2001′de 650 bin ton olarak gerçekleşti. 2006′da ise 1 milyon 118 bin ton üretimle en yüksek seviyeye ulaşıldı.

2007′ de kuraklığın etkisi ile üretim son 10 yılın ortalaması olan 800 bin ton civarına geriledi. Yağlık ayçiçeği ihtiyacı ise yıllık 2 milyon ton seviyelerinde. Yerli üretim talebi karşılamaktan çok uzak.

İhtiyacın yarısından fazlası ayçiçeği tohumu, ham ayçiçek yağı olarak dışarıdan ithal ediliyor. Ayçiçeği tohumunun ithalatının çok büyük bölümü Bulgaristan’dan, ham yağ ithalatı ise Arjantin,Ukrayna ve Rusya’dan gerçekleştiriliyor. Sadece ayçiçeği tohumuna ve ham yağa ortalama 300 milyon dolar döviz ödeniyor. Hayvancılık sektöründe yem olarak değerlendirilen 500 bin tonluk küspe ithalatı buna dahil değil.

Diğer bitkisel yağlarla birlikte ithalatın ülkeye faturası 2007′de 1.7 milyar dolara ulaştı.

Çiftçi neden ayçiçeği üretmiyor?

Neden, ülkenin zorluklarla elde ettiği dövizi dışarıdaki çiftçilere destek olarak ödeniyor?

Bu soruların yanıtı çok basit.

Sorun, uygulanan politikalarda. Tarım politikaları üretimi değil, ithalatı destekliyor.

Bir örnek vermek gerekirse, ayçiçeğinde destekleme primi neredeyse 10 yıl oldu uygulanıyor. Sektördeki her kesim tarafından yıllardır dile getirilmesine rağmen prim ekimden önce açıklanamıyor. Bunu hiçbir hükümet beceremedi. Muhalefette iken söz veriyorlar, iktidara gelince sözlerini unutuyorlar.

2007 ürünü ayçiçeği hasadı aylar öncesinden yapıldı. Fakat destekleme priminin ödenmesi bir yana daha ne kadar olacağı bile belli değil.
Bu belirsizlik ortamında çiftçi için ayçiçeği alternatifsiz bir ürün değil. Buğday, mısır ve daha bir çok alternatifi var. Çiftçi alternatif ürünlerin fiyatına bakarak üretime karar veriyor. Bu yıl buğday fiyatları çok yükseldiği için, çiftçi buğdaya yönelirse kimse şaşırmasın.

Ayçiçeği üretimini baskı altında tutan ve ithalatı cazip hale getiren bir başka unsur ise döviz kuru. Kur baskı altında tutulduğu sürece ithalat daha cazip olmaya devam ediyor.

Bu konuda sadece üretici değil. Sanayici de tedirgin. Son bir yılda ham ayçiçek yağının tonu 725 dolardan 1750 dolara yükseldi. Fabrikalar durma noktasına geldi.
Çözüm ne?

Çözüm ithalatı değil,üretimi destekleyen politikalar uygulamak.