Selma Bektaş /Referans
23.11.2007,Cuma
Türkiye'de 750 bin üreticinin ortak olduğu 17 birlik, hükümetin Toprak Mahsulleri Ofisi'nin fındıktan doğan zararını Hazine'ye devretmesine kızdı. Birlikler bu uygulamayla sorunun sistemden kaynaklandığının kanıtlandığı görüşünde.
Hükümetin Fiskobirlik yerine fındık alımıyla görevlendirdiği Toprak Mahsulleri Ofisi'nin (TMO) fındık alımı ve sonrasında oluşacak görev zararını Hazine'nin üstlenmesine ilişkin kararnamesi, tarım satış kooperatifleri birliklerini ayağa kaldırdı. 2001'den bu yana devlet desteği kesilen ve özerkleşmesi için Yeniden Yapılandırma Süreci uygulanan birlikler, yasanın hükümet tarafından delindiğini iddia ederek, artık sorunun sistemden kaynaklandığının kanıtlandığı görüşünde. Dayanacak güçlerinin kalmadığını belirten birlikler, 29 Kasım'da İzmir'de olağanüstü toplanarak, "Kararname sistemin iflasını gösteriyor. Uygulama sadece TMO'ya yönelik olamaz" diyecek.
Pamuktan üzüme, zeytinyağından güle kadar 25 üründe 750 bin üreticinin ortağı olduğu 17 tarım satış kooperatifinde, 7 yıldır uygulanan yeniden yapılanmaya rağmen sorunlar aşılamadı. 1994 krizinden sonra devletin destekleme politikalarında aracı görevi sona eren birlikler, o dönemde 1 milyar doları bulan zararları nedeniyle bütçenin "kara deliklerinden" biri olarak tanımlanıyordu. 2000'de ise birlikler için yeni bir dönem başladı. 2001 krizinden hemen önce Uluslararası Para Fonu (IMF) birliklerin özerkleşmesini şart koştu ve Dünya Bankası desteğiyle 4572 Sayılı Yasa ile tarım satış kooperatiflerinin Yeniden Yapılandırma Süreci başladı.
769 milyon YTL'lik borç silindi
Mali ve ekonomik yönden bağımsız, piyasa koşullarında rekabet edebilir kooperatifler oluşturmak amacıyla başlayan süreçte, kooperatiflerin kampanya döneminde ortaklarına ait ürünlerin yüzde 51'ini almak zorunlulukları ise devam etti. Yasada devletin birliklere maddi destekte bulunamayacağı da açıkça belirtildi. 2003'te Yeniden Yapılanma Kurulu kararı ile Gülbirlik, Marmarabirlik, Tariş-İncir, Tariş-Pamuk, Tariş-Zeytinyağı, Tiftikbirlik, Trakyabirlik ve Antbirlik'e ait 2000 öncesine ait toplam 769 milyon YTL tutarındaki borçlar silindi. Bu birliklere ürün alımları için de Destekleme Fiyat İstikrar Fonu'undan borçlanabilme imkanı getirildi.
Taskobirlik, Tariş-Üzüm, Kozabirlik, Kayısıbirlik, Karadenizbirlik, Güneydoğubirlik, Fiskobirlik ve Çukobirlik ise tahkim sürecinin dışında kaldı. Bu birliklerin kapatılması da dahil bazı önlemler tartışılsa da bu gerçekleşemedi. 2004 yılında yeniden yapılanma süreci üç yıl daha uzatıldı. 2007 sonunda bitmesi beklenen süreç ise hala belirsizliğini koruyor. kulislerde ise Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nın bu konuda hazırlık yaptığı konuşuluyor.
Sistem hatası kronikleştirdi
2000'den bu yana uygulanan yeniden yapılanma sürecine rağmen 17 birliğin bir türlü borç batağından kurtulamaması uzmanlara göre sistem hatası. Bu sürecin en önemli özelliği birliklerin tıpkı bir şirket gibi kar etmesi gerekğini savunmasıydı. Oysa tarım kredi kooperatiflerinin kuruluş amacı birliklerin bir şirket mantığı ile yönetilmelerine imkan tanımıyor. Çünkü birliklerin, bir şirket gibi istedikleri zaman, istedikleri fiyatta ve istedikleri kadar ürün alma lüksleri yok. Her yıl üreticisinden belli oranda ürün almak ve bu ürünü deposunda muhafaza etmek birliklerin yasal olarak zorunlu olduğu bir görev.
Bu görevleri nedeniyle de her kampanya döneminde kooperatifler ortaklarının ürününün yüzde 51'ini piyasa fiyatları oluşmadan almak, kaynağı ise yüzde 13.5 faizli DFİF kredilerinden bulmak zorunda. Ayrıca birlikler ciddi bir stok sorunuyla da karşı karşıya. Fiskobirlik'te fındık sezonunda yaşanan sorunun kökeninde de bu yatıyor.
Fiskobirlik'in stokları ve kaynak yetersizliği nedeniyle zor duruma düşmesi üzerine hükümet yasayı öne sürerek birliğe para aktarmak yerine fındık alımında TMO'yu görevlendirdi. İki yıldır alım yapan TMO da fiyatı seçimlerin de etkisiyle beklenenden yüksek açıkladı. Bu nedenle biriken 200 milyon YTL zarar Bakanlar Kurulu Kararnamesi ile Hazine'ye devredildi. TMO'nun iki yıllık devlete zararının ise 1 milyar dolar civarında olduğu öne sürülüyor.
İşte bu gelişme darboğaza giren birlikleri harekete geçirdi. Her altı ayda bir yapılan olağan birlikler toplantısını yaşanan gelişme üzerine acilen yapmaya karar veren birlik yönetimleri, 29-30 Kasım tarihleri arasında Tariş'in evsahipliğinde İzmir'de biraraya geliyor. Toplantının ana gündemi de 13 Kasım tarihli kararname ve bu yılın sonunda bitmesi öngörülen Yeniden Yapılanma Süreci'nin durumu olacak.
Birliklerin içinden çıkamadığı sorunların asıl nedeninin, Yeniden Yapılanma Süreci'nin tam olarak uygulanmamasına bağlayan birliklerin orta talebi ise, "Adil bir zeminde, birlikleri gerçek anlamda özerk kılacak, herkesin görevlerini yerine getirdiği bir sürece tabii olmak."
Birlik başkanları ne diyor
Hata birliklerde değil sistemde
TARİŞ Zeytin ve Zeytinyağı Birliği Başkanı Cahit Çetin
Çıkan son kararname, ortada bir hata varsa bunun birliklerde değil sistemde olduğunu kanıtladı. Fiskobirlik bugüne kadar hata diyenlere sormak lazım; TMO da mı hata yaptı? Yeniden Yapılanma Süreci baştan yanlış bir sistemdi. Sürecin gerekleri yerine getirilmedi. Üretici eğitilmedi. Rekabetçi fiyat belirlemek imkanımız yoktu. Bu süreç yeniden konuşulmalı. Devam edecekse üretici de dahil herkes gereğini yapmalı. Her birlik gibi bizim de borcumuz var.
Birlikler yeniden yapılanmanın kurbanı
Marmarabirlik Başkanı Refi Taviloğlu
Yeniden Yapılanma öksüz evlat gibi. Başından itibaren sahip çıkan olmadı. Eğer bu sürecin gereği yerine getirilse idi belki başarılı olunurdu. Hükümet üreticinin karşısında birliklere yüklenerek kolayı seçti. Oysa üretici ürün desteği gibi alternatiflerle desteklenebilirdi. Bütün yük bizim omuzlarımıza kaldı. Yeniden Yapılanmanın kurbanı olduk. Şu anda hiçbir birlik kredisiz ayakta duramaz. Bizim de DFİF'e bu yıla ait 50 milyon YTL borcumuz var.
TMO'ya yapılan Fiskobirlik'e de yapılabilirdi
Taskobirlik Genel Sekreteri Nevzat Ağıllı
TMO için çıkan kararname Fiskobirlik ve üretici adına aslında sevindirici. Ama bir o kadar da düşündürücü. Çünkü hükümet madem TMO'ya stok yaptıracak ve Hazine'ye zarar ödetecekti, bunu Fiskobirlik de yapabilirdi. Ne değişti şimdi diye sormak gerekiyor. Birliklerin tasfiyesi mi isteniyor? Ayrıca eğer Hazine zarar karşılayacaksa çok zor durumda olan bizim gibi birlikler için de bir şey söylenmeli. Sanayi Bakanlığı'ndan randevu bekliyoruz.
Fındığı satarız dedik kararname çıktı
Fiskobirlik Başkanı Yaşar Pamuk
TMO'ya yönelik çıkan kararname fındık fiyatlarının düşmemesi için çıktı. Çünkü biz en son Haziran ayında ihale ile piyasaya fındık satmaya karar verdik. Kararımız bile o dönem fiyatları aşağı çekti. Hükümet bunu durdumak için TMO'nun fındık almasını sağlayacak kararnameyi çıkardı. Bir zamanlar Fiskobirlik'in yaptığı stokçuluk görevini artık TMO devraldı. Piyasa açısından olumlu bir karar oldu.
Dayanacak gücümüz kalmadı
Kayısıbirlik Başkanı Tuncer Bulgurlu
Hükümet aldığı bu karar ile Yeniden Yapılanma Süreci'ne geri adım attırmış oldu. Eğer develet hala birliklerin zararını karşılayacaksa, bu sadece bir tak kurum için değil bütün birliklerin durum değerlendirilerek yapılmalı. Birliklerin durumu giderek ağırlaşıyor. Bir çözüm bulunmazsa birçoğunun dayanacak gücü kalmadı. Bu iş artık çok ciddi biçimde yeni bakanın gündemine girmeli.
DFİF kredisi nasıl kullanılacak netleşmelİ
Trakyabirlik Başkanı Rafet Sezen
Yeniden Yapılandırma dönemi bitebilir. Bu çok önemli değil. Fakat bu süreç bittikten sonra DFİF kredisi nasıl kullanılacak bu kaynak nasıl paylaştırılacak asıl bu konu netleştirilmeli. Şu anda birlikler için hayati önem taşıyan konu bu. Birliklerin sıkıntılı bir süreçten geçtiği doğru. Hem üretici, hem tüketici hem de birlik yöneticisi olarak olaya baktığımız zaman, bu süreçte yapılmış hataların olduğunu görüyoruz. Birliklerin dengeyi oturtması gerekiyordu. Bu tam olarak başarılamadı. Trakyabirlik bu süreci başarı ile atlattı çünkü sürecin gereğini yerine getirdik.
Adım adım yeniden yapılandırma
*Türkiye'de toplam 17 tarım satış kooperatif birliği bulunuyor.
*Bu birliklere bağlı kooperatiflerin 1 milyon yakın ortağı var.
*Tarım satış kooperatifleri üzümden fındığa, gülden zeytine kadar toplam 25 üründe alım yapıyor.
*Üretici birlikleri piyasa koşullarına ürün fiyatlarını dengelemek ve üreticiyi korumamayı hedefliyor.
*2000'de önce özerk bir yapıda olmadıkları için birliklerin ibrikmiş 1 milyar dolar borcu bulunuyordu.
*2000'de başlayan Yeniden Yapılanma Süreci'ne rağmen birliklerin 2000'den bu yana birikmiş 1 trilyon 790 milyar YTL borcu bulunuyor.
Mevcut birliklerin listesi
Antbirlik, Çukobirlik, Fiskobirlik, Gülbirlik, Güneydoğubirlik, Karadenizbirlik, Kayısıbirlik, Kozabirlik, Marmarabirlik, Tariş İncir, Tariş Pamuk, Tariş Üzüm, Tariş Zeytinyağı, Taskobirlik, Tiftikbirlik, Gapbirlik, Trakyabirlik.
No comments:
Post a Comment